رواق اندیشه

ما به پژوهش بدهیم جان خود

جان بدهیم بر  سر ایران خود

گر بکنیم تکیه به تحقیقها

ما برسیم جمله به توفیقها

گر نکنیم تکیه به علم و خرد

جهل و جهالت دل مارا درد

گر تو بخواهی که شود خاک زر

پس ز پژوهش بگشا روی در

گر نروی سوی خرد با هنر

کی تو زظلمت برسی بر سحر

سرو پژوهش همه جا سبز است

هر که برآن تکیه کند نیست پست

نان جهان از دل ان خواسته

هر که به خود سفره ی نان خواسته

گر نبود آن همه نابود است

چون که وجودش به همه سود است

آن که نرفته به برش مرده است

هر که رفیقش شده ان زنده است

خواهی اگر زنده شود خاک ما

یا که پر اختر شود افلاک ما

سوی پژوهش تو برو ای بشر

تا برسی با خردت بر  قمر

تا که مطیع تو شود این جهان

یا که بماند وطنت نوجوان

برگرفته از /www.miyanali.com

حکیم فردوسی درنامور نامه یا شاهنامه گرانمایه خود برای دانش و دانائی اهمیت زیادی قائل بوده است. فردوسی در شاهنامه به دانش ، دانائی ، خردمندی و دانشوری به صورت مکرر اشاره داشته و برای دانش و فرد دانشور و دانشمند ویا افراد بی دانش ، ویژگی های ذکر کرده است .

اول نکته که مورد اشاره فردوسی بوده ، این مطلب است که دانش و دانائی موجب توانائی و قدرت فرد یا حتی جامعه است و دانش است که فرد پیر را جوان و نیرومند می گرداند . بیت زیر از شاهنامه فردوسی که دانایی را همسنگ توانایی می شمارد ، بالای دروازه ها و سردر مراکز آموزشی و دانشگاهی را مزین کرده است و به صورت یک ضرب المثل معروف در زبان فارسی در آمده است :

توانا بود هر که دانا بود

ز دانش دل پیر برنا بود

نکته مهمی دیگری که حکیم فردوسی در شاهنامه بدان اشاره وتاکید دارد آن است که فردی که دانش و دانایی دارد بایستی پرودگار بزرگ را بشناسد و از دانش خود برای نزدیک شدن به خدا استفاده کند زیرا منشا و مبدا دانش ایزد یکتا است . یعنی اول خود را بشناسد سپس خدای را بشناسد و راست کردار بوده و به سوی اخلاق متعالی گرایش داشته و به سوی یزدان پاک برود . کسی که یزدان را بشناسد از روی علم و دانش از یزدان ترس دارد و با مردم به نیکویی رفتار می کند . انسان با دانش ، نیکی و انسانیت را می شناسد و سعی دارد بر دانش خود بیفزاید چون خداوند انسان های با دانش و دانایی را می ستاید .

ز دانش نخستین ، به یزدان گرای

کجا هست و باشد ، همیشه بجای

***

به دانش ز یزدان شناسد سپاس

خنک مرد دانا و یزدان شناس

***

دگر آن که دارد ز یزدان سپاس

بود دانشی مرد نیکی شناس

***

ادامه »

فضل خدای را که تواند شمار کرد؟
یا کیست آنکه شکر یکی از هزار کرد؟
آن صانع قدیم که بر فرش کائنات
چندین هزار صورت الوان نگار کرد
ترکیب آسمان و طلوع ستارگان
از بهر عبرت نظر هوشیار کرد
بحر آفرید و بر و درختان و آدمی
خورشید و ماه و انجم و لیل و نهار کرد
الوان نعمتی که نشاید سپاس گفت
اسباب راحتی که نشاید شمار کرد
آثار رحمتی که جهان سر به سر گرفت
احمال منتی که فلک زیر بار کرد
از چوب خشک میوه و در نی شکر نهاد
وز قطره دانه‌ای درر شاهوار کرد
مسمار کوهسار به نطع زمین بدوخت
تا فرش خاک بر سر آب استوار کرد
اجزای خاک مرده، به تأثیر آفتاب
بستان میوه و چمن و لاله‌زار کرد
این آب داد بیخ درختان تشنه را
شاخ برهنه پیرهن نوبهار کرد
چندین هزار منظر زیبا بیافرید
تا کیست کو نظر ز سر اعتبار کرد
توحیدگوی او نه بنی آدمند و بس
هر بلبلی که زمزمه بر شاخسار کرد

………………………………..

نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود
مزد آن گرفت جان برادر که کار کرد
هر کو عمل نکرد و عنایت امید داشت
دانه نکاشت ابله و دخل انتظار کرد

 قصيده شماره 12 از شيخ اجل سعدي

به نام خداوند خورشید و ماه                             که دل را به نامش خرد داد راه

جز اورا مدان کردگار سپهر                                فروزنده ی ماه و ناهید و مهر

به دانش گرای و بدو شوبلند                             چوخواهی از بد نیابی گزند

زدانش در بی نیازی بجوی                                 وگر چند سختیت آیدبه روی

زنادان بنالد دل سنگ و کوه                                ازیرا ندارد برکس و شکوه

توانا بود هرکه دانا بود                                         زدانش دل پیر برنا بود

                                             فردوسی حكيم